Vĩnh Phúc là tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, cửa ngõ của Thủ đô, gần sân bay Quốc tế Nội Bài, là cầu nối giữa các tỉnh phía Tây Bắc với Hà Nội và đồng bằng châu thổ sông Hồng, do vậy tỉnh có vai trò rất quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế khu vực và quốc gia.
Tỉnh Vĩnh Phúc được thành lập từ năm 1950, trên cơ sở sáp nhập 2 tỉnh Vĩnh Yên và Phúc Yên, năm 1968 sáp nhập với tỉnh Phú Thọ thành tỉnh Vĩnh Phú, từ ngày 01 tháng 01 năm 1997 tỉnh Vĩnh Phúc được tái lập. Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, từ ngày 01 tháng 8 năm 2008, huyện Mê Linh thuộc tỉnh Vĩnh Phúc chuyển về thành phố Hà Nội.
Hiện nay, tỉnh Vĩnh Phúc có diện tích tự nhiên 1.235,87 km2 (theo niên giám thống kê năm 2018), phía Bắc giáp tỉnh Tuyên Quang và Thái Nguyên, phía Tây giáp tỉnh Phú Thọ, phía Nam giáp Hà Nội, phía Đông giáp 2 huyện Sóc Sơn và Đông Anh - Hà Nội, dân số 1.151.154 người (theo kết quả điều tra dân số và nhà ở năm 2019), có 41 dân tộc anh, em sinh sống trên địa bàn tỉnh trong đó chủ yếu là các dân tộc: Kinh, Sán Dìu, Nùng, Dao, Cao Lan, Mường. Tỉnh có 9 đơn vị hành chính: 2 thành phố (Vĩnh Yên, Phúc Yên) và 7 huyện (Tam Dương, Tam Đảo, Yên Lạc, Vĩnh Tường, Lập Thạch, Sông Lô, Bình Xuyên); 137 xã, phường, thị trấn.
Là tỉnh có bề dày truyền thống yêu nước và cách mạng, truyền thống đó được phát huy cao độ trong sản xuất, chiến đấu. Từ khi có sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhiều địa danh và con người ở Vĩnh Phúc đã in đậm những chiến công được cả nước biết đến, tiêu biểu như chiến thắng Khoan Bộ, Xuân Trạch, Núi Đinh, anh hùng liệt sỹ Nguyễn Viết Xuân với câu nói bất hủ “Hãy nhằm thẳng quân thù mà bắn"; Vĩnh Phúc còn được các địa phương biết tới là nơi khởi nguồn của đổi mới tư duy quản lý nông nghiệp - nông thôn, với phương thức “khoán hộ” táo bạo vào cuối những năm 60, 70 của thế kỷ XX, đó là bước đi mang tính đột phá, tạo cơ sở thực tiễn cho đổi mới cơ chế quản lý kinh tế nông nghiệp, nông thôn và nông dân của Đảng ta sau này.
Đặc biệt, sau hơn 20 năm tái lập, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, Vĩnh Phúc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng và đáng tự hào. Từ một địa phương thuần nông trở thành tỉnh có giá trị sản xuất công nghiệp lớn, là nơi có nhà máy sản xuất, lắp ráp ô-tô, xe máy đầu tiên của vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật được đầu tư, nâng cấp theo hướng hiện đại. Các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thông tin có nhiều chuyển biến; an ninh quốc phòng được tăng cường, trật tự an toàn xã hội được giữ vững; tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 15,37%/năm; thu ngân sách tăng nhanh, từ 100 tỷ đồng năm 1997 lên gần 32 nghìn tỷ đồng năm 2019, vượt 13% dự toán, trong đó thu nội địa đạt 27,6 nghìn tỉ đồng (số liệu tính đến ngày 15/12/2019).
Công tác xúc tiến, thu hút đầu tư trực tiếp trong nước và nước ngoài được tỉnh đặc biệt quan tâm với lợi thế về vị trí địa lý, môi trường đầu tư lành mạnh, việc triển khai, thực hiện đồng bộ các giải pháp để thu hút đầu tư với những chương trình, hoạt động xúc tiến đầu tư cụ thể, hiệu quả tại nhiều nước trên thế giới. Năm 2019 vốn đầu tư dự án FDI vượt mục tiêu đề ra, cụ thể: cấp giấy chứng nhận đầu tư mới cho 65 dự án và điều chỉnh tăng vốn 50 dự án FDI, tổng vốn đăng ký 670 triệu USD, tăng 34% kế hoạch và tăng 27,2% so với năm 2018. Cùng với đó, tỉnh cấp mới và điều chỉnh tăng vốn đầu tư cho 48 dự án DDI với tổng vốn đăng ký 13,55 nghìn tỷ đồng, lũy kế năm 2019, có 755 dự án DDI với tổng vốn đầu tư đăng ký là 80,9 nghìn tỷ đồng.
Trong phát triển công nghiệp, tỉnh đã đưa ra những giải pháp phát triển mang tính đột phá, từ một tỉnh chỉ có 1 KCN đến nay đã hình thành được gần 20 KCN với quy mô hơn 8.000 ha, trong đó có nhiều tập đoàn lớn đã đến đầu tư tại tỉnh. Lực lượng lao động của Vĩnh Phúc khá dồi dào, chiếm khoảng trên 60% tổng dân số, trong đó chủ yếu là lao động trẻ, có kiến thức văn hóa và tinh thần sáng tạo để tiếp thu kỹ thuật và công nghệ tiên tiến. Sự phát triển kinh tế mạnh mẽ trong những năm qua, đặc biệt là công nghiệp, đã trở thành môi trường nâng cao tay nghề cho người lao động.
Công tác quy hoạch, xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển đô thị và nông thôn mới được quan tâm đẩy mạnh. Đến nay, Vĩnh Phúc đã xây dựng và phê duyệt hầu hết các quy hoạch, là cơ sở cho việc xây dựng hạ tầng, triển khai các dự án một cách đồng bộ và quản lý chặt chẽ; toàn tỉnh có 112/112 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới.
Lĩnh vực giáo dục đào tạo, dân số, việc làm và giảm nghèo, y tế và chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, các hoạt động văn hóa xã hội khác cũng đều đạt được nhiều kết quả, góp phần quan trọng vào việc phát triển bền vững, nâng cao từng bước đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Đến cuối năm 2019: tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm khoảng 1.700 đến 1.835 hộ, tương đương với tỷ lệ giảm từ 0.55%-0.7%; không có hộ nghèo thuộc đối tượng chính sách người có công; Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt khoảng 66%; Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng (cân nặng theo tuổi: 12,3%); Số bác sỹ/1 vạn dân đạt 8,8 bác sỹ; bình quân, mỗi năm giải quyết việc làm cho 25,3 nghìn lao động.
Vĩnh Phúc có tiềm năng lớn về tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn. Người dân Vĩnh Phúc luôn mang trong mình niềm tự hào về truyền thống đấu tranh dựng nước, giữ nước và một nền văn hóa rực rỡ. Cho đến nay, đất Vĩnh Phúc vẫn mang đậm dấu ấn của văn hóa Hùng Vương và Kinh Bắc, Thăng Long, của nền văn hóa dân gian đặc sắc, của khoa bảng, với lối sống xã hội và chuẩn mực đạo đức luôn được giữ gìn và phát huy. Tại đây có một quần thể danh lam, thắng cảnh tự nhiên nổi tiếng: rừng Quốc gia Tam Đảo, thác Bản Long, hồ Đại Lải, hồ Làng Hà... Nhiều lễ hội dân gian đậm đà bản sắc dân tộc và rất nhiều di tích lịch sử, văn hóa mang đậm dấu ấn lịch sử và giá trị tâm linh như danh thắng Tây Thiên, Tháp Bình Sơn, Đền thờ Trần Nguyên Hãn, Di chỉ Đồng Đậu...
Đặc biệt, đến với Vĩnh Phúc, du khách sẽ không thể bỏ qua những điểm du lịch nổi tiếng như: Tam Đảo với phong cảnh đẹp, vừa thơ mộng, vừa hùng vĩ, không khí trong lành, mát mẻ, là nơi nghỉ dưỡng lý tưởng cho mọi du khách gần xa; khu di tích, danh thắng Tây Thiên - một quần thể di tích kiến trúc, vừa có cảnh quan sơn thủy hữu tình, điểm du lịch tâm linh mà ít có nơi nào sánh kịp; Khu nghỉ dưỡng Flamingo Đại Lải, FLC Vĩnh Thịnh - chốn thiên nhiên tươi đẹp với khí hậu ôn hòa, không khí trong lành, hệ sinh thái đa dạng,…
Với nhiều thế mạnh và tiềm năng phát triển, Vĩnh Phúc phấn đấu đến năm 2020 là tỉnh công nghiệp, trở thành một trong những trung tâm dịch vụ, du lịch của Vùng và cả nước, có những khu nghỉ dưỡng đạt tiêu chuẩn quốc tế và trở thành thành phố Vĩnh Phúc vào những năm 20 của thế kỷ này.
(Số liệu trong bài theo Báo cáo số 541/BC-CTK ngày 25/12/2019
về tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Vĩnh Phúc năm 2019 của Cục Thống kê tỉnh)